Je hoort het overal: in het nieuws, op school, op het werk en in gesprekken over identiteit of samenleving. Maar wat bedoelen we nu eigenlijk als we het over “cultuur” hebben?
In dit artikel ontdek je wat cultuur precies betekent, hoe het zich uit in het dagelijks leven, en waarom het zo’n belangrijke rol speelt in hoe mensen met elkaar omgaan. We gaan in op concrete voorbeelden, soorten cultuur en het verschil tussen cultuur en traditie.
Wat is cultuur?
Cultuur is het geheel van normen, waarden, gewoonten, gebruiken, kennis, kunst, taal en symbolen die mensen binnen een groep of samenleving met elkaar delen. Het bepaalt hoe mensen denken, communiceren, zich gedragen en betekenis geven aan hun omgeving.
Concreet betekent dat: cultuur zit in wat mensen eten, hoe ze zich kleden, hoe ze feestvieren, hoe ze elkaar groeten, en wat ze belangrijk vinden in het leven. Het is iets wat je aangeleerd krijgt vanaf je geboorte, en het ontwikkelt zich mee met de tijd en de omgeving waarin je leeft.
Welke vormen van cultuur bestaan er?
Cultuur bestaat in verschillende vormen, afhankelijk van de context. De meest voorkomende indeling is:
- Materiële cultuur: tastbare zaken zoals kleding, gebouwen, kunstvoorwerpen, technologie en gebruiksvoorwerpen.
- Immateriële cultuur: onzichtbare elementen zoals taal, normen, waarden, rituelen, religie en tradities.
Daarnaast wordt vaak onderscheid gemaakt tussen:
- Populaire cultuur: muziek, films, mode en trends die op grote schaal gedeeld worden.
- Hogere cultuur: klassieke muziek, literatuur, beeldende kunst en filosofie, vaak geassocieerd met formele scholing of traditie.
- Jeugdcultuur: gedragingen, taalgebruik en interesses die specifiek zijn voor jongeren in een bepaalde tijd.
Hoe beïnvloedt cultuur ons dagelijks leven?
Cultuur beïnvloedt vrijwel elk aspect van ons dagelijks leven, vaak zonder dat we het bewust merken. Denk aan:
- Taalgebruik: welke woorden je kiest en hoe je beleefdheid uitdrukt.
- Eetgewoonten: wat je eet, hoe je eet en op welk moment van de dag.
- Sociale omgang: of je iemand kust, de hand schudt of buigt bij een begroeting.
- Tijdsbeleving: hoe belangrijk stiptheid is en hoe je met afspraken omgaat.
- Normen en waarden: wat als ‘normaal’ of ‘goed gedrag’ wordt gezien.
Deze gedragingen zijn aangeleerd en cultureel bepaald, en kunnen sterk verschillen van land tot land of zelfs tussen buurten en families.
Wat is het verschil tussen cultuur en traditie?
Hoewel cultuur en traditie vaak door elkaar gebruikt worden, zijn ze niet hetzelfde:
- Cultuur is een breed begrip dat alle aangeleerde gedragingen en ideeën omvat die mensen delen in een samenleving.
- Traditie verwijst naar gewoontes of gebruiken die doorgegeven worden van generatie op generatie.
Een traditie maakt dus deel uit van cultuur, maar cultuur is veel meer dan alleen tradities. Bijvoorbeeld: het vieren van Sinterklaas is een traditie binnen de Nederlandse cultuur, maar de taal die we spreken of de manier waarop we met gezag omgaan zijn ook culturele kenmerken.
Verandert cultuur in de tijd?
Ja, cultuur is voortdurend in beweging. Door technologische ontwikkelingen, migratie, globalisering en maatschappelijke discussies verandert wat mensen normaal vinden of belangrijk achten.
Enkele voorbeelden van culturele verandering:
- De opkomst van genderneutrale taalgebruik in media en onderwijs.
- Verschillen in werkethiek tussen generaties, zoals de ‘9-tot-5-mentaliteit’ versus ‘flexibel werken’.
- De verschuiving van traditionele media (zoals kranten) naar digitale platforms en sociale media.
Culturele verandering gebeurt meestal geleidelijk, maar soms ook abrupt — bijvoorbeeld na een oorlog, pandemie of revolutie.
Veelgestelde vragen
Wat betekent cultuur in één zin?
Cultuur is alles wat mensen in een samenleving aan elkaar doorgeven in de vorm van gewoonten, ideeën, taal, normen en waarden.
Is cultuur hetzelfde als nationaliteit?
Nee, cultuur is breder. Mensen van dezelfde nationaliteit kunnen verschillende culturen hebben, bijvoorbeeld door geloof, subcultuur of opvoeding.
Kan een persoon meerdere culturen hebben?
Ja, dat noemen we bicultureel of multicultureel. Iemand kan elementen uit meerdere culturen combineren, bijvoorbeeld door op te groeien in een gezin met migratieachtergrond.