Veel mensen kennen het premenstrueel syndroom (PMS), maar er bestaat ook een zwaardere vorm: PMDD. Deze aandoening veroorzaakt heftige stemmingswisselingen, prikkelbaarheid en fysieke klachten in de dagen voor de menstruatie.
In dit artikel lees je wat PMDD precies is, hoe het verschilt van PMS, wat de symptomen zijn en hoe je het kunt herkennen. Ook bespreken we de oorzaken, de mogelijke behandelingen en hoe je ermee omgaat in het dagelijks leven.
Wat is PMDD?
PMDD staat voor Premenstrual Dysphoric Disorder. Het is een ernstige hormonale stemmingsstoornis die zich voordoet in de twee weken vóór de menstruatie. De klachten verdwijnen meestal weer zodra de menstruatie begint.
PMDD gaat verder dan de typische klachten van PMS. Het beïnvloedt niet alleen het lichaam, maar ook de mentale gezondheid in sterke mate. Veel mensen met PMDD ervaren elke maand periodes van somberheid, woedeaanvallen, vermoeidheid of zelfs depressieve gedachten, waardoor het dagelijkse functioneren ernstig wordt verstoord.
Wat zijn de symptomen van PMDD?
De symptomen van PMDD zijn intens en komen cyclusgebonden terug. De klachten beginnen meestal na de eisprong en verdwijnen zodra de menstruatie op gang komt.
Veelvoorkomende klachten zijn:
- Prikkelbaarheid of woede zonder duidelijke aanleiding
- Somberheid, huilbuien of gevoelens van hopeloosheid
- Angst, paniekaanvallen of spanningsklachten
- Vermoeidheid en slaapproblemen
- Gevoeligheid voor afwijzing of conflicten
- Hoofdpijn, spierpijn of gevoelige borsten
- Veranderde eetlust of eetbuien
Niet iedereen ervaart dezelfde klachten, maar voor een diagnose moeten de klachten maandelijks terugkeren en merkbaar invloed hebben op werk, relaties of dagelijkse bezigheden.
Wat is het verschil tussen PMS en PMDD?
PMS (premenstrueel syndroom) en PMDD lijken qua timing op elkaar, maar verschillen sterk in ernst en impact.
| Kenmerk | PMS | PMDD |
|---|---|---|
| Emotionele klachten | Mild tot matig | Heftig, beïnvloedt functioneren |
| Fysieke klachten | Aanwezig | Vaak ook aanwezig |
| Duur | Enkele dagen vóór menstruatie | Tot 14 dagen vóór menstruatie |
| Diagnose | Geen officiële psychiatrische stoornis | Wordt erkend in DSM-5 (diagnosehandboek) |
| Behandeling nodig | Niet altijd | Vaak wél nodig |
PMS is vervelend, maar meestal beheersbaar. PMDD kan een zware belasting zijn voor de persoon zelf en de omgeving.
Wat veroorzaakt PMDD?
De exacte oorzaak van PMDD is nog niet volledig bekend, maar het heeft te maken met een abnormale reactie op hormonale schommelingen tijdens de menstruatiecyclus.
Belangrijke factoren zijn:
- Verhoogde gevoeligheid voor progesteron na de eisprong
- Een verstoorde werking van serotonine in de hersenen
- Genetische aanleg: PMDD komt vaker voor bij vrouwen met familieleden met stemmingsstoornissen
- Stress en traumatische ervaringen kunnen klachten verergeren
PMDD is dus geen verzinsel of aanstellerij, maar een biologisch en medisch erkende aandoening.
Hoe wordt PMDD vastgesteld?
PMDD wordt vastgesteld op basis van een symptoomdagboek dat je minstens twee menstruatiecycli bijhoudt. Daarin noteer je dagelijks je fysieke en emotionele klachten.
De diagnose wordt gesteld als:
- De klachten elke cyclus optreden na de eisprong
- De klachten na de menstruatie weer verdwijnen
- De klachten ernstig genoeg zijn om je functioneren te verstoren
- Andere psychische aandoeningen zijn uitgesloten of apart worden behandeld
Een huisarts of gynaecoloog kan je helpen bij het starten van een observatie en eventueel doorverwijzen naar een specialist.
Hoe behandel je PMDD?
Er zijn verschillende behandelmogelijkheden bij PMDD. Afhankelijk van de ernst kunnen deze bestaan uit:
- Leefstijl en voeding: regelmaat, minder cafeïne, alcohol en suikers
- Medicatie: antidepressiva (SSRI’s), hormonale anticonceptie of GnRH-agonisten
- Psychotherapie: cognitieve gedragstherapie kan helpen bij het omgaan met negatieve gedachten
- Suppletie: calcium, magnesium en vitamine B6 kunnen verlichting geven, maar zijn geen vervanging voor medische behandeling
De behandeling is meestal gericht op het verminderen van de klachten en het verbeteren van de levenskwaliteit, niet op het volledig genezen van de aandoening.
Veelgestelde vragen
Kan PMDD vanzelf verdwijnen?
Bij sommige vrouwen neemt PMDD af na de overgang, omdat de menstruatie en hormonale schommelingen dan stoppen. Tijdens de vruchtbare jaren verdwijnt het meestal niet vanzelf.
Is PMDD hetzelfde als een depressie?
Nee, hoewel de klachten lijken op een depressie, is PMDD cyclusgebonden en verdwijnt het na de menstruatie. Een depressie is constant aanwezig.
Moet je anticonceptie gebruiken bij PMDD?
Soms wordt hormonale anticonceptie voorgeschreven om de hormoonschommelingen te onderdrukken. Dit helpt bij sommige vrouwen, maar kan de klachten bij anderen juist verergeren.